چرا روسیه رویکرد خویش را در مورد توافق هسته ای با ایران تغییر داده است؟
مترجم : هدیه عمری، خبرنگار آزاد
منبع : مجله دی نشنل انترست
در اواخر ماه اگست میخائیل اولیانوف مذاکره کننده ارشد هسته ای روسیه در وین از ایالات متحده و ایران خواست تا برای احیای توافق هسته ای سال 2015 در اسرع وقت بر آخرین اختلافات خود با موفقیت غلبه کنند.
این تشویق با موضع مسکو در ماه مارچ که خواستار معافیت تجارت روسیه و ایران از تحریم های بین المللی علیه روسیه به عنوان بخشی از توافق نهایی اتمی شد، در تضاد می باشد. این درخواست کرملین باعث توقف مذاکرات هسته ای ایران شد.
شش ماه بعد، نگرانی‌های مسکو در مورد انرژی این کشور شدیدتر شده است. زیرا کشورهای اروپایی متعهد بر بایکوت انرژی روسیه تا پایان سال روان شده است.
در سال 2021، اعضای اتحادیه اروپا در حدود 2.2 میلیون بشکه نفت خام در روز از روسیه وارد کردند. به طور معمول، صادرات نفت روسیه به اتحادیه اروپا تبدیل به یک اهرم سیاسی بالقوه به روسیه گردید. اما تحریم به این معنی است که کشورهای اتحادیه اروپا به دنبال واردات نفت از سایر کشورها از جمله نفت ایران هستند که توافق هسته ای آن را به بازار اضافه می کند.
بر اساس برآورد های بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، ایران می‌تواند در اولین سال پس از احیای توافق هسته ای روزانه 2 میلیون بشکه نفت خام خود را صادر کند که حدود یک میلیون بشکه بیشتر از آنچه اکنون صادر می‌کند، افزایش می یابد.
بر اساس گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، 38 درصد از صادرات نفت خام ایران در سال 2017 به اروپا صادر شده است. از آن زمان به دلیل تحریم‌های ایالات متحده علیه صنعت نفت ایران که توسط دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸ دوباره اعمال شد، اروپا هیچ نفتی از این کشور خریداری نکرده است.
اگر سهم صادرات نفت ایران به اروپا نسبت به کل صادرات نفت آن به سطح سال 2017 بازگردد، اروپا به 800 هزار بشکه در روز نفت خام تازه وارد شده دسترسی خواهند داشت.
در نتیجه، این قرارداد این پتانسیل را خواهد داشت که اهرم فشار روسیه بر اتحادیه اروپا کاهش خواهند یافت و به کشورهای اروپایی اجازه می دهد تا زمستان سال روان را با خاطر آرام سپری نمایند.
با توجه به این واقعیت، چرا کرملین لحن خود را در مورد توافق هسته ای ایران تغییر داده است؟
پاسخ احتمالی این است که ارزیابی روسیه از هزینه ها و مزایای توافق تغییر کرده است. حتی اگر این توافق اهرم فشار روسیه بر اروپا را کاهش دهد، مسکو ممکن پنج مسیر ذیل از احیای این توافق منتفع شود:
اول، تحریم های غرب دسترسی مسکو به سیستم بانکی بین المللی را محدود نموده است. اگر واشنگتن تحریم های بانکی علیه ایران را لغو کند، مسکو می تواند از طریق ایران به شبکه مالی بین المللی دسترسی پیدا کند. تهران، یکی از شرکای کلیدی مسکو بوده و سال‌ها تجربه در رفع تحریم‌ها را دارد که می‌تواند از آن برای کمک به مسکو استفاده شود.
دوم، لغو تحریم‌ها علیه ایران در این توافق، قراردادی 10 میلیارد دالری بین مسکو و تهران برای ساخت یک سایت هسته‌ای در ایران را امکان‌پذیر می‌سازد. این معامله به دلیل تحریم ها غیر فعال باقی مانده است. با این حال، توافق هسته ای جدید منابعی را برای ایران جهت پرداخت به روسیه فراهم می کند.
سوم، با رفع تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه تهران، روسیه می تواند مجموعه وسیعی از تسلیحات متعارف را به تهران به فروش برساند که ممکن میلیاردها دالر ارزش داشته باشند. ایران سال‌ها است که تمایل خود را برای خرید سلاح ها و تسلیحات مدرن از روسیه اعلام نموده است.
با این حال، تحریم‌ها و کمبود منابع مالی ایران برعلاوه موارد دیگر، مانع از چنین معاملاتی شده است. با دسترسی ایران به ده ها میلیارد دالر و انزوای بین المللی روسیه، فهرست توقعات تهران ممکن سرانجام به واقعیت تبدیل شود.
چهارم، طی چند ماه گذشته تهران و مسکو مذاکرات گسترده ای را برای گسترش همکاری های در بخش انرژی انجام داده اند. مقامات ایرانی به این باور اند که تهران و مسکو به عنوان بخشی از توافق هسته ای جدید، ممکن نفت را به عنوان راهی برای دور زدن تحریم ها علیه روسیه استفاده نماید.
در واقع، غول انرژی دولتی روسیه گازپروم قرارداد نفت و گاز در حدود 40 میلیارد دالری را در مرحله اولیه با ایران در ماه جولای امضا نموده است. در حالی که بازگشت ایران به بازار نفت می تواند فشار بر روسیه را افزایش دهد، دو طرف به دنبال کاهش این اثرات منفی از طریق همکاری متقابل هستند.
در نهایت تزریق انبوه پول نقد به خزانه ایران به این معنی است که تهران ممکن بتواند کمک بیشتری به روسیه برای نبرد اش در اوکراین ارائه کند. تهران قبلاً حمایت نظامی و دیپلماتیک قوی از تهاجم مسکو علیه اوکراین را ارایه نموده بود.
علی خامنه‌ای رهبر ایران در دیدار اخیر با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، از تصمیم کرملین برای جنگ حمایت کرد. براساس گزارش مجله گاردین در ماه اپریل، روسیه از سلاح های ساخت ایران که از طریق عراق قاچاق می گردید، در جنگ اوکراین استفاده نموده است.
براساس گفته های مقامات آمریکایی در ماه اگست، ایران ارسال تعداد زیادی طیاره های بی سرنشین جنگی را برای استفاده در جنگ به روسیه آغاز نموده است.
روسیه، ایران و شبه نظامیان شیعه طرفدار تهران در کنار یکدیگر در سوریه جنگیدند. روابط راهبردی رو به رشد بین مسکو و تهران به این معنی است که دسترسی جمهوری اسلامی به میلیاردها دلار ممکن به مداخله بیشتر و جسورانه تر در اوکراین منجر شود. با ادامه انزوای بین المللی روسیه، مسکو امکان چنین حمایتی را ارزشمند خواهد یافت.
استقاده از مطالب آن با ذکر منبع بلامانع است.